За разлика од повеќето други, Ангелика е лековито растение кое не било познато на европскиот континент во времето на Рим, но постојат записи за нејзината употреба во кинеските списи од 4-от милениум п.н.е., каде што се сметало за сигурен лек за болести на бубрезите и срцето. Нејзиното име доаѓа од латинското име за ангел – “ангелус” – како симбол на исцелување. Според пишаните документи, неговата употреба во Европа се споменува дури во 10 век во скандинавските земји, а во централна Европа се користи од 14 век, каде што се одгледувал во манастирските градини. За време на ренесансата, коренот на ангелика се користел за борба против чума и колера, а неговиот екстракт се сметал за еликсир на долг живот.
Ова едногодишно растение кое припаѓа на семејството Apiaceae (Umbiliferae) е цврсто прицврстено за земјата со голем ризом со опаш, од кој растат корените и може да достигне висина до 2,5 m. Од силни, кружни, избраздени, бургундско-црвени стебла растат месести ливчиња со големи, шипки поделени лисја. На врвот на стеблата има големи соцвети во облик на штит, речиси сферични во форма, направени од белузлаво-жолтеникаво-зеленикасти елиптични цветови, чиј мирис потсетува на мед, а дијаметарот на соцветот може да биде и до 40 см. . Расте како диво растение во Северна, Централна и Источна Европа, Сибир и Централна Азија во влажни ливади, светли шуми, грмушки и речни брегови.
Ангелика е лековито растение кое може успешно да се одгледува, па затоа во денешно време на пазарот има хербален лек кој главно потекнува од култивирана култура.
Лековитите состојки се присутни во целото растение, но со нив најбогати се ризомот и коренот (Angelicae rhizoma et radix) и плодот (семето), кои најчесто се користат во фитотерапијата. Коренот на ангелика содржи 0,3-1% есенцијално масло со висока содржина на монотерпени (алфа пинен, алфа и бета филандрен, камфен, 1,8-цинеол и лимонен), сесквитерпени и макроциклични лактони (диканолид). Други активни состојки се кумарини (фурокумарини – ангелицин и архангелицин, хидроксикумарин и умбелиферон), флавоноиди, ситостероли, танини, смола, овошни киселини (јаболкова, валеријана, оцетна, оксална и килибар), пектин, скроб и шеќери.
Младите листови од свежото растение се користат во гастрономијата за подобрување на аромата, додека младите гранчиња, стебла и листови се користат во Скандинавија како зеленчук во секојдневната исхрана. Захаросани гранчиња и стебленца се користат во слаткарството. Етеричното масло од Ангелика е состојка во ароматичните ликери (бенедиктин и шартреус), а се користи и во производството на козметички производи.
Коренот или чајот од плодот од ангелика се користи како стимуланс на апетитот, за ублажување на болки, грчеви и гастроинтестинални тегоби (надуеност, бавно варење, гасови и ждригање). Освен тоа, чаевите од листовите и плодот на ангелика се користат за поттикнување потење и мокрење, за регулирање на менструацијата и за ублажување на кашлицата.
Мелениот корен од ангелика помешан со мед се препорачува во народната медицина како тоник за зајакнување на постарите лица и како докажан лек против умор и астенија. Џвакањето на коренот е познат народен лек за ублажување на мамурлакот по претераното консумирање алкохол.
Активните состојки на ангеликата го поттикнуваат лачењето на желудечниот сок и го поттикнуваат апетитот, покажуваат и антивоспалително, спазмолитичко, карминативно и диуретично дејство, а содржината на кумарин е одговорна и за антикоагулантното дејство.
Покрај тоа, тие го поттикнуваат лачењето на жолчката, го олеснуваат искашлувањето, го поттикнуваат лачењето на пот, а антивоспалително дејство покажува и екстрактот од ангелика, локално применет.
Во фитотерапијата се препорачува негова употреба при надуеност, гасови, грчеви и болки во органите за варење предизвикани од недоволно лачење на желудечниот сок; потоа со бронхит, катар на респираторните органи и психогена астма; како и кај ревматски заболувања и заболувања на периферниот васкуларен систем.
Коренот и екстрактите од ангелика се користат и во чаеви смеси и препарати со смирувачко и анксиолитичко дејство, како и за ублажување на вртоглавица и мигрена. Етеричното масло се користи во препарати за триење за ублажување на ревматски тегоби.
Современите истражувања укажаа на некои други можни области на примена на ова лековито растение: примената на екстрактот од ангелика, во едно од клиничките студии во кои учествуваа пациенти кои страдаат од деменција и дегенеративни невронски заболувања, придонесе за подобрување на симптомите. Се покажа дека екстрактот од вода има анксиолитичко дејство, додека есенцијалното масло антиспазмодично.
Екстрактите од ангелика, исто така, се покажаа како ефикасни во лекувањето на проблемот со прекумерно активниот мочен меур, што резултира со често мокрење и инконтиненција.
Во неколку студии извршени врз лабораториски животни, екстрактот од ангелика, администриран орално, се покажа како ефикасен во заштитата од труење со олово, изложеност на јонизирачко зрачење, повреди на телото предизвикани од хемиски агенси, па дури и физички повреди. Екстрактот од Ангелика покажа особено поволни резултати за заштита на паренхимот на црниот дроб при интоксикација со алкохол.
Кој не треба да ја зема ангеликата
Целото растение содржи значителна концентрација на фуранокумарини кои можат да предизвикаат фотосензибилизација, така што постои ризик од развој на фотодерматози (иритација на кожата изложена на директна сончева светлина) по орална или локална апликација, затоа е неопходно да се придржувате до препорачаната доза. Чувствителните луѓе за време на нанесувањето на ангелика треба да избегнуваат изложување на сончева светлина или да користат креми со висок заштитен фактор. Ангелика не треба да ја користат луѓе кои боледуваат од чир на желудникот, а не се препорачува нејзина употреба за време на бременост и доење.
