Анасон (Foeniculum vulgare Mill.)
Анасон (Foeniculum vulgare Mill.) е повеќегодишно тревесто растение од семејството Apiaceae. Висок е до 150-200 см. Коренот е вретеновиден. Стеблото е шупливо, кружно, ситно избраздено. Листовите се зелени до сиво-сини по боја, голи, шипки поделени со речиси мрежести лобуси. Цветовите се жолтеникави, собрани во големи штитови. Плодот е издолжено-јајлен со изразени ребра, жолто-зелена до жолто-кафеава.
Каде расте анасонот?
Потекнува од медитеранската област. Се одгледува во Европа и Африка како ароматично, зачинето и лековито растение.
Кој дел од анасонот се користи како лековито средство?
Семето (Foeniculi vulgaris fructus) се користи како лековит дел од растението.
Какви својства и каков ефект има анасонот?
Семето од анасон содржи:
• есенцијално масло до 8,5%, кое вклучува: анатил до 60% (има специфичен сладок мирис на анасон), метилхавикол 10%, α-феландрен, анис-алдехид и терпен јаглеводороди (камфен, дипентен, α-пинен), лимонен, тимолол, феникулин, естрагол, етилфенан
• кетони (фенхон до 20%, анисекетон)
• фурокумарини (бергаптен и псорален)
• стероли и фенолкарбоксилни киселини
• масно масло 26,6%, кое се состои од 60% петроселин, 22% олеинска, 14% линолна и 4% палмитинска киселина
• повеќе од 87 испарливи соединенија, вклучувајќи полифенолни антиоксиданти (розмарин и хлорогени киселини, кверцетин и апигенин)
• протеински супстанции
• шеќери
• макроелементи и елементи во трагови.
Масното масло од анасон (главно триглицериди на петроселинска киселина) е од интерес за производство на база за супозитории.
Листовите од анасон содржат:
• аскорбинска киселина до 90 mg%
• каротин до 10,5 mg%
• флавоноиди кверцетин, феникуларин
• протеини 2,5%
• голема количина на рутини.
Широкиот спектар на фармаколошка активност на плодовите од анасон е главно обезбеден од есенцијалното масло. Препаратите од анасон имаат:
Спазмолитичко, седативно, вазодилататорно, антиаритмично, диуретично, муколитичко, експекторансно, хепатопротективно, холеретично, карминативно, антиеметично, антивоспалително, антибактериско, антисептично, антигабично, галактогено и антиоксидативно дејство, а делува и како афродизијак.
Фармаколошката активност на анасонот во голема мера се должи на подобрувањето на секреторната функција на желудникот, цревата, бронхиите и млечните жлезди.
Галенски препарати од плодови од анасон:
• служат за зголемување на секреторната функција на дигестивните жлезди, лачењето на гастричниот и панкреасниот сок, лачењето на жолчката
• ја регулираат моторната активност на цревата
• имаат холеретично и диуретично дејство
• го подобруваат варењето и апетитот.
Препаратите од анасон се користат во третманот на холелитијаза и уролитијаза како спазмолитици.
Маслото од анасон има хепатопротективно дејство кај токсичните лезии на црниот дроб.
Чаеви и одвари од плодови од анасон се користат за:
Дигестивни нарушувања, спастичен колит, надуеност, диспепсија, дисбактериоза, запек, мамурлак, труење со храна, гадење, непријатност во стомакот после обилен оброк, надуеност, хепатит и цистит.
Билен чај направен од семето од анасон се препорачува за ублажување на колика кај новороденчињата. Чајот на плодовите од анасон има карминативно, антиспазмодично, антивоспалително и антибактериско дејство, ја регулира моторната активност на цревата. Водата со додавање на етерично масло од анасон (Aqua Foeniculi) се користи во педијатриската пракса за надуеност и болни грчеви во гастроинтестиналниот тракт.
Анасонот го зголемува лачењето на млеко кај доилките во случај на хипогалактија.
Фармаколошкото дејство на препаратите од анасон во лекувањето на респираторните заболувања се должи на рефлексните реакции поврзани со иритација на чувствителните нервни завршетоци на респираторниот тракт.
Чај од плодови од анасон се користи како експекторанс кај воспалителни заболувања на горниот респираторен тракт и белите дробови:
И тоа кај : сув бронхит, трахеит, пневмонија и голема кашлица.
Антиспазмодичното и седативното дејство на анасонот се изразува преку намалување на крвниот притисок, намалување на зачестеноста и јачината на хипертензивните реакции, подобрување на срцевата активност и се користи во третман на хипертензија и аритмии.
Етеричното масло од анасон има изразено антибактериско дејство врз повеќето видови на микроорганизми. Најголема активност се манифестира во однос на E. coli и C. albicans. Според резултатите од истражувањето, официјалните препарати базирани на есенцијално масло од анасон се сметаат за најперспективни во борбата против хируршката инфекција и постоперативните компликации во форма на гнојни и воспалителни заболувања, како и за локално лекување на гнојни рани.
Екстрактите од анасон се користат надворешно како антисептик и антипаразитски агенс во форма на испирања, облоги, прашоци, фластери за:
конјунктивит, гнојни лезии на кожата, педикулоза, егзема, невродермит, стоматит и гингивит.
Анасонот има висока антигабична активност против Candida albicans (активната доза е 100 µg/ml). Неговата употреба за реновирање на просториите ја намалува содржината на габи во атмосферата за 4-5 пати.
Анасонот е активен антиоксиданс. Едно лабораториско истражување покажа дека анетолот го потиснува растот на клетките и предизвикува апоптоза (програмирана клеточна смрт) во клетките на ракот на дојката.
Позитивниот ефект на плодовите од анасон врз сексуалната активност е одамна познат. Препаратите од анасон се користат орално како стимуланс за слаба сексуална функција. Во традиционалната медицина на многу народи, анасонот се смета за афродизијак.
Содржината на дијанетол и анис-алдехид во есенцијалното масло од анасон обезбедува естрогенски ефект. Во ароматерапијата, есенцијалното масло од анасон се користи за проблеми со менопаузата и дисменореа.
Супстанциите кои се наоѓаат во анасонот ги врзуваат мастите во цревата, спречувајќи таложење на триглицериди во масното ткиво.
Како да се користи анасонот?
Чај за хипогалактија
Прелијте 1 лајца семе од анасон со 1 чаша врела вода. Пијте го половина час пред доење.
Чај за гастроинтестинални заболувања
За да подготвите чај за деца, прелијте 1 лајца семе со 1 чаша врела вода. Оставете да отстои 30-40 минути. Процедете, засладете со шеќер по желба. За возрасни, подгответе концентриран чај: прелијте 2-3 лајци хербална суровина со 1 чаша врела вода. Земете 1-3 лајци 4-5 пати на ден.
Одвар за кашлица
1 лајца семе од анасон прелијте со 200 мл вода и варете на тивок оган половина час. Процедете и земајте 2 лајци 3 пати на ден 15 минути пред оброците.
Етеричното масло од анасон (Oleum Foeniculi) се зема 1-2 капки на парче шеќер во случај на недостаток на млеко кај доилките.
Маслото од анасон се користи 3-5 капки на парче шеќер за цревни грчеви.
Масло од анасон за бронхит
Додадете 5-10 капки есенцијално масло во 200 ml варено млеко. Земете го топло, засладете го со шеќер по желба.
Интересни факти
Плодовите од анасон не созреваат во исто време. Собирањето на суровините започнува прво со собирање на централните штитови. Според степенот на зрелост на плодовите на другите штитови на растението постепено се сече целото растение. Вака собраната медицинска суровина има подобар квалитет отколку со масовно истовремено берење или косење на растенијата.
